HÀ NỘI — Các chuyên gia đề xuất Chính phủ ban hành một đạo luật riêng về cho vay tiêu dùng tài chính, có thể mang tên Luật Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng, nhằm giúp lĩnh vực này phát triển lành mạnh và bền vững.

Theo Cơ quan Thanh tra Giám sát Ngân hàng thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), hiện Cục Bảo vệ Người tiêu dùng (Bộ Công Thương) chỉ xử lý được những nội dung chung và khó phát huy vai trò trong lĩnh vực tài chính tiêu dùng.

Hiện đã có Luật Bảo hiểm tiền gửi để bảo vệ người gửi tiền, nhưng chưa có quy định cụ thể nào bảo vệ người vay, do đó cần thiết xây dựng các quy định điều chỉnh mối quan hệ giữa các tổ chức cung cấp dịch vụ tài chính và người vay.

Ngành tài chính dựa trên uy tín và niềm tin, vì vậy để đảm bảo quyền lợi cho cả người vay và tổ chức cho vay, cần có các quy định chi tiết hơn về hoạt động cho vay tiêu dùng.

Theo NHNN, Thông tư 18/2019/TT-NHNN quy định về cho vay tiêu dùng của công ty tài chính vẫn còn nhiều hạn chế. Vì vậy, cần có bộ quy tắc ứng xử không chỉ điều chỉnh việc thu hồi nợ mà còn bao gồm các thỏa thuận chung giữa các hiệp hội ngành nghề, được áp dụng đồng bộ, giúp thị trường phát triển lành mạnh.

Người tiêu dùng cần thấy rõ lợi ích khi vay trong thị trường chính thức, nơi họ được pháp luật bảo vệ hiệu quả hơn.

Ông Moon Youngso, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Mua bán nợ Welcome cũng cho rằng cần có quy tắc ứng xử trong thu hồi nợ. Bộ quy tắc này giúp hướng dẫn nhân viên, doanh nghiệp và khách hàng thực hiện giao dịch đúng chuẩn mực xã hội và pháp luật.
Với người vay, quy tắc đảm bảo việc thu hồi nợ công bằng, minh bạch.
Với doanh nghiệp, quy tắc giúp giảm rủi ro, nâng cao hiệu quả thu hồi nợ, đồng thời đảm bảo hoạt động tuân thủ đạo đức và pháp luật.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng cho rằng cần có quy định chi tiết về cho vay tiêu dùng trực tuyến.

Các hoạt động cho vay qua công nghệ là xu hướng tất yếu, mang lại nhiều lợi ích cho cả công ty tài chính và người tiêu dùng. Tuy nhiên, pháp luật hiện hành chưa có quy định riêng cho hình thức này. Do đó, cần nghiên cứu, bổ sung quy định pháp lý nhằm làm rõ điều kiện và phương thức cho vay trực tuyến.

Đồng thời, cần xây dựng cơ chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sử dụng dịch vụ ngân hàng trực tuyến tại các công ty tài chính, đảm bảo họ được tiếp cận thông tin minh bạch và giao dịch công bằng, đúng pháp luật.

Chu kỳ tăng trưởng mới

Theo các nhà phân tích, thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam đang chạm đáy trong năm 2023 và bắt đầu bước vào chu kỳ tăng trưởng mới, sau giai đoạn khó khăn hậu đại dịch.

Công ty FiinGroup cho biết:
Năm 2023 là năm khó khăn nhất của thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam, tăng trưởng dư nợ giảm 9,1% so với cùng kỳ năm trước.
Nguyên nhân: kinh tế giảm tốc, nhu cầu tín dụng giảm, chất lượng người vay giảm, thu hồi nợ khó khăn, chính sách cho vay thắt chặt.

Lợi nhuận trước thuế của các công ty tài chính giảm tới 3.620 tỷ đồng trong năm 2023 do thu nhập lãi giảm và trích lập dự phòng rủi ro tăng.

Tuy nhiên, FiinGroup nhận định, năm 2024 sẽ mở ra giai đoạn tăng trưởng tín dụng mới, đặc biệt là tín dụng tiêu dùng, nhờ:
Chính sách tiền tệ nới lỏng toàn cầu
Lãi suất trong nước thấp hơn
Xuất nhập khẩu phục hồi
Tiêu dùng nội địa được cải thiện

Ví dụ, FE Credit – công ty tài chính tiêu dùng lớn nhất Việt Nam – đã tái cấu trúc hoạt động, tối ưu chi phí và kiểm soát rủi ro.
Quý I/2024: Tăng trưởng giải ngân tích cực so với mức trung bình năm 2023
Dự kiến lợi nhuận 2024 đạt 1.200 tỷ đồng, dư nợ hơn 66.500 tỷ đồng, sau khi lỗ nặng năm 2022–2023

FiinGroup dự báo trong năm 2024, các công ty tài chính sẽ giải ngân cẩn trọng, tăng trưởng bền vững thay vì nóng như giai đoạn trước.

Dù còn nhiều thách thức, thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam vẫn rất tiềm năng nhờ tỷ lệ thâm nhập thấp và dân số trẻ, nhu cầu tài chính cao.

Ông Nguyễn Đức Vinh, TGĐ VPBank (công ty mẹ của FE Credit) cho biết:
Việt Nam hiện có 16 công ty tài chính tiêu dùng được NHNN cấp phép, vẫn chưa đáp ứng hết nhu cầu thị trường
Quy mô tín dụng tiêu dùng chỉ hơn 10% GDP, thấp hơn nhiều so với Hàn Quốc (40% GDP) hay Hồng Kông (20% GDP)